Κ ι θ ά ρ α - Η κατασκευή ενός βιολιού και τα μυστικά των βιολιών Στραντιβάριους (Chcome)

Τα πιο περίφημα και πολύτιμα, για την τελειότητα του ήχου τους, βιολιά, κατασκευάστηκαν από τον Αντώνιο Στραντιβάριους, ανάμεσα στο 1650 και το 1737. Υπήρξε ο πιο μεγάλος απ' όλους τους κατασκευαστές βιολιών, που είχε το δικό του μυστικό για την κατασκευή τους. Χρόνια και χρόνια προσπαθούσαν να ανακαλύψουν από που προέρχεται ο εξαιρετικός ήχος των οργάνων του. Πολλοί αποδίδουν την αξία τους στο βερνίκωμα, άλλοι στην ποιότητα του ξύλου που χρησιμοποιούσε κι άλλοι στην ειδική τεχνική που εφάρμοζε ο μεγάλος αυτός κατασκευαστής βιολιών, για να φτιάχνει την εσωτερική επιφάνεια της ηχητικής πλάκας. Όμως, παρ' όλες τις προσπάθειες, το μυστικό του Στραντιβάριους δεν έχει ακόμη αποκαλυφθεί και τα βιολιά του που είναι περιζήτητα, στοιχίζουν πάρα πολύ ακριβά. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι κατά το παρελθόν δεν υπήρξαν κι άλλοι εξαίρετοι κατασκευαστές βιολιών, όπως οι περίφημοι μαστόροι της Κρεμόνας, οι Γκουρνέρι, οι Αμάτι, ο Γάσπαρος ντε Σάλο κ. α. Και φυσικά επιδεξιότατοι κατασκευαστές υπάρχουν και σήμερα.

(Aντόνιο Στραντιβάριους)

Αλλά πως φτιάχνεται ένα βιολί; Μικρά κομμάτια ξύλου, ύστερα από αποξήρανση που κρατάει τουλάχιστον δέκα χρόνια, τα κολλούν σε έξι σημεία μιας φόρμας από μαόνι. Ύστερα, τα τακτοποιούν με λεπτό τρόπο και σε κομψές γραμμές, έτσι που να σχηματίζεται η βάση του γνωστού μας κομψού μοντέλου του οργάνου. Σε αυτά τα μικρά κομμάτια ξύλου και χωρίς να αγγιχτεί η μαονένια φόρμα, κολλούν τα πλευρά από ξύλο συκομουριάς, ή τοιχώματα καμωμένα με το χέρι και πάχους ενός χιλιοστόμετρου. 'Ετσι έχει πια κατασκευαστεί το ηχείο (η ξυλοδεσιά) του βιολιού. Αφαιρείται το μοντέλο από μαόνι και ακολουθεί μια λεπτεπίλεπτη εργασία: η διακοσμητική χάραξη του οργάνου. Ο κατασκευαστής του βιολιού μεταβάλλεται τώρα σε καλλιτέχνη. Αφού κολληθούν κατόπιν τα δύο μάγουλα και τα πλευρά, το βιολί είναι έτοιμο να δεχτεί τη λαβή, δηλαδή το μανίκι με τις χορδές, που συνδέεται όμως προσωρινά, για να μπορέσουν επί αρκετές εβδομάδες να ελέγξουν την απόδοση του οργάνου. Το βιολί το αφήνουν εν τω μεταξύ να παλιώσει στο φως, όπως λένε οι κατασκευαστές του. Αυτό σημαίνει, ότι εκτός από βερνίκι, για μια περίοδο από έξι ως δώδεκα μήνες, δε βάζουν στο όργανο άλλες χρωστικές ουσίες. Το ύπαιθρο κι ο ήλιος κάνουν ύστερα τα υπόλοιπα, δίνοντας στο κάθε βιολί έναν ξεχωριστό χρωματισμό. Τα παλιά ιταλικά βιολιά, π. χ. είχαν μια θαυμάσια ξανθωπή απόχρωση, που τη χρωστούσαν ακριβώς στο ότι για πολύ καιρό είχαν εκτεθεί στο φως. Η εξαιρετική ομορφιά, όσο κι η αξία αυτών των βιολιών, παρακίνησε μερικούς σύγχρονους κατασκευαστές να κάνουν απομιμήσεις, αλλά ευτυχώς, αυτές οι περιπτώσεις είναι σπάνιες. Κι άλλωστε δεν έχουν μονό τα παλιά βιολιά αξία. Υπάρχουν βιολιά που κατασκευάστηκαν πρόσφατα και θεωρούνται αυθεντικά κοσμήματα. Τα φτιάχνουν τεχνίτες διατεθειμένοι να αφιερώσουν μήνες για να πετύχουν ένα τέλειο όργανο.
Γιατί, στην πραγματικότητα, λίγοι είναι οι τεχνίτες, που σε όλη τους τη ζωή μπόρεσαν να φτιάξουν παραπάνω από εκατό βιολιά.

To παραπάνω άρθρο είναι από το περιοδικό Μουσικός κόσμος του Μ. Τζινιόλη

Κι ένα συμπληρωματικό άρθρο σχετικά με την ποιότητα των βιολιών Στραντιβάριους:

To μυστικό του θεϊκού ήχου των φημισμένων βιολιών Στραντιβάριους ίσως και να έχει... ουράνιες ρίζες!
Εδώ και αιώνες οι ειδικοί διαφωνούσαν για το εάν τα ειδικά βερνίκια ή η κατεργασία του ξύλου ήταν το μυστικό για την αντήχηση βιολιών που πολλοί θεωρούσαν ανώτερης ποιότητας από τα άλλα βιολιά.

Ένας δενδροχρονολόγος (ειδικός στη χρονομέτρηση των δακτυλίων) και ένας κλιματολόγος υποστηρίζουν πως το ξύλο αναπτύσσει ειδικές ακουστικές ιδιότητες καθώς "γερνάει" λόγω μιας εκτεταμένης περιόδου ήπιου χειμώνα και καλοκαιριού.

Η σχέση που υπάρχει μεταξύ των βιολιών, των δέντρων από τα οποία κατασκευάζονται, του κλίματος που υπήρχε τότε αλλά και της πυκνότητας του ξύλου για τη δημιουργία ανώτερης ακουστικής ποιότητας είναι εκπληκτική.

Ο Δόκτωρ Χένρι Γκρισίνο Μάγιερ απο το Πανεπιστήμιο του Τενεσί και ο Δόκτωρ Λόυντ Μπάρκλ από το Πανεπιστήμιο του Κολούμπια υποστηρίζουν πως μια μικρή "Περίοδος Παγετώνα" που επηρέασε την Ευρώπη απο τα μέσα του 1400 έως τα μέσα του 1800 περιόρισε την ανάπτυξη των δέντρων αποφέροντας ασυνήθιστα μεγάλο αριθμό Αλπικών ελάτων για τον Αντόνιο Στραντιβάριους και άλλους διάσημους κατασκευαστές βιολιών του 17ου αιώνα.

Η εποχή του παγετώνα έφτασε στο ψυχρότερο σημείο της κατά τη διάρκεια μιας περιόδου 70 ετών από το 1645 ως το 1715 γνωστή ως "Μάουντερ Μίνιμουμ" που πήρε το όνομά της από τον αστρονόμο του 19ου αιώνα Ε. Μάουντερ που ανέφερε έλλειψη ηλιακής δραστηριότητας αυτή την περίοδο.

Ο Στραντιβάριους γεννήθηκε ένα χρόνο πριν αρχίσει η Περίοδος Μάουντερ και κατασκεύασε τα περίφημα βιολιά του όταν τελείωνε η περίοδος αυτή -η χρυσή του περίοδος ήταν 1700-1720.

Ο Λόυντ Μπάρκλ του Πανεπιστημίου του Κολούμπια συνέκρινε τις ημερομηνίες και αναρωτήθηκε αν υπήρχε κάποια σχέση.

Ήρθε σε επικοινωνία με τον Γκρισίνο-Μάγιερ ενός δεντροχρονολόγου στο Πανεπιστήμιο του Τενεσί που χρονολόγησε ένα από τα πιο γνωστά βιολιά του Στραντιβάριους ονόματι "Μεσσίας" στην Αγγλία.

Ο επιστήμονας εξέτασε μία περίοδο 500 ετών από το 1500 έως σήμερα για 16 δάση από έλατα και πεύκα σε πέντε χώρες από τη δυτική Γαλλία ως τη νότια Γερμανία. Ανακάλυψε μία περίοδο αργής ανάπτυξης απο το 1625 ως το 1720 που χαρακτηρίζεται από στενούς δακτυλίους των δέντρων.

"Οι στενοί δακτύλιοι που δείχνουν την Περίοδο Μαουντερ στην Ευρώπη έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στην καλή ακουστική ποιότητα των οργάνων που κατασκευάστηκαν στην Κρεμόνα. Οι στενοί δακτύλιοι του δέντρου όχι μόνο έκαναν πιο δυνατό ακουστικά το βιολί αλλά αύξαναν και την πυκνότητα του ξύλου."

Κατέληξαν στο συμπέρασμα πως η ακμή της Εποχής "Μάουντερ Μίνιμουμ" σε μια στιγμή που οι δεξιότητες των ιταλών κατασκευαστών βιολιού έφταναν στο ζενίθ τους ίσως να κάνει την διαφορά στο τόνο και την ποιότητα του βιολιού.

Τα πορίσματα των ερευνών τους δημοσιεύτηκαν στην επιστημονική επιθεώρηση "Δεντροχρονολόγηση" του Ιουλίου.

(Πηγή δεύτερου συμπληρωματικού άρθρου η ιστοσελίδα www.enew.gr)