Κ ι θ ά ρ α - Οι «Σελίδες Καλλιτεχνών» μας και γιατί είναι σημαντικές

Σε πολλές συζητήσεις με γνωστούς και φίλους και ακόμα και με πολυετή μέλη του Κιθάρα, διαπιστώνω ότι δεν έχουν ακόμα συνειδητοποιήσει το πόσο μπορεί το διαδίκτυο και η σύγχρονη τεχνολογία να τους βοηθήσει να προωθήσουν και να διαδώσουν την δουλειά τους.

Επειδή πιστεύω ότι βρισκόμαστε στην αρχή μιας επανάστασης στον τρόπο που η μουσική παράγεται και διαδίδεται, επιτρέψτε μου να σας παρουσιάσω μερικές σκέψεις μου στο θέμα.

Κυνηγώντας τον δίσκο

Εδώ και δεκαετίες, οι καλλιτέχνες χωρίζονται σε δύο κατηγορίες:

- Αυτούς που «έχουν βγάλει δίσκο»
- Αυτούς που προσπαθούν να «βγάλουν δίσκο»

Δικαιολογημένα ή άδικα, ο δίσκος θεωρείται σημάδι καταξίωσης για ένα καλλιτέχνη και μεγάλο (και ίσως άπιαστο) όνειρο για πολλούς. Αυτός που έχει έστω και ένα τραγούδι του σε κάποιο δίσκο ανεβαίνει αυτόματα σε άλλη κατηγορία. Τραγουδιστές και συγκροτήματα κάνουν απίστευτη προσπάθεια σε κόπο, χρόνο και χρήμα κυνηγώντας το όνειρο του δικού τους δίσκου.

Και επειδή στις μέρες μας είναι πάρα πολύ δύσκολο μια από τις καθιερωμένες εταιρείες δίσκων να χρηματοδοτήσει έναν νεοεμφανιζόμενο και άγνωστο καλλιτέχνη (εκτός και αν είστε η νέα Britney Spears ;-), πολλοί που πιστεύουν ότι έχουν τα προσόντα, παίρνουν τη μεγάλη απόφαση, βάζουν το χέρι στην τσέπη (τη δική τους, συγγενών και φίλων) και αυτοχρηματοδοτούν την έκδοση του δίσκου τους.

Αρχίζει μια περιπέτεια με πρόβες, στούντιο, ηχογραφήσεις, remix, εξώφυλλα, τυπογράφους και εργοστάσια/εργαστήρια αναπαραγωγής δίσκων, που συνήθως κρατάει πολύ περισσότερο και κοστίζει πολύ ακριβότερα απ’ όσο υπολογίστηκε αρχικά. Ειδικά αν ο καλλιτέχνης / συγκρότημα δεν είχε προηγούμενη εμπειρία από τέτοια πράγματα, μπορεί εύκολα να τα βρει μπαστούνια και να σταματήσει κάπου στη μέση.

Ώσπου ένα ωραίο πρωί, ο πολυπόθητος δίσκος είναι γεγονός και με καμάρι επιδεικνύεται σε συγγενείς και φίλους. Ενδόμυχα ο καλλιτέχνης χαίρεται που πέρασε επιτέλους στην κατηγορία αυτών που έχουν δική τους δισκογραφία και κοιτάει με άλλο πια αέρα τους άλλους «μικρούς» που ακόμα προσπαθούν και ελπίζουν...

Μετά την χαρά, έρχεται η προσγείωση. Αργά ή γρήγορα ο φίλος μας αρχίζει να απορεί γιατί ο δίσκος του δεν υπάρχει σε κανένα δισκάδικο, ή μόνο σε πολύ ελάχιστα. Με αγωνία πάει να βρει τον δίσκο του στα μαγαζιά και τις περισσότερες φορές απογοητεύεται και απορεί γιατί δεν υπάρχει. Και εκεί που ο δίσκος του υπάρχει σε κάποιο ράφι, με καμάρι πηγαίνει κρυφά και κοιτάει αν τυχόν ενδιαφέρεται κανείς.

Με τον ίδιο τρόπο αρχίζει να απορεί γιατί τα νέα του τραγούδια που με τόσους κόπους και θυσίες δισκογράφησε, δεν ακούγονται στο ραδιόφωνο ή σε κάποια μπαράκια και γιατί δεν τα ξέρει κανένας. Με αγωνία περιμένει να γίνει το «μπαμ» και ξαφνικά ο νέος δίσκος να έρθει στα φώτα της δημοσιότητας, κάτι που όμως αργεί και αργεί και τελικά δεν έρχεται ποτέ.

Με τον καιρό συνειδητοποιεί ότι «Βγάλαμε δίσκο και δεν πήρε κανένας χαμπάρι» και ότι το παιχνίδι παίζεται αλλού: Δεν αρκεί μόνο να βγάλεις τον δίσκο, αλλά μέχρι να φτάσει ο δίσκος να γίνει γνωστός, έτσι ώστε να φτάσει σε όλα τα δισκάδικα ανά την επικράτεια και κάποιος άγνωστος να ακουμπήσει τα 15 ή ακόμα και 20 Ευρώ για να τον αγοράσει, είναι μια μακριά και πολύπλοκη διαδικασία.

Στο μεταξύ, οι κούτες με τους νέους και απείραχτους δίσκους σκονίζονται σε κάποια αποθήκη και ο καλλιτέχνης μας προσπαθεί να βρει τι έκανε λάθος, κλαίγοντας τα λεφτά του. Κάποιοι θα πουν ότι έχασε μεν οικονομικά, κέρδισε όμως σε εμπειρίες, ώστε την επόμενη φορά θα πάνε όλα καλύτερα. Αν υπάρξει επόμενη φορά...

Τι πήγε στραβά;

Το πρόβλημα είναι ότι ελάχιστοι είναι αυτοί που θα αγοράσουν ένα δίσκο στην τύχη, αν δεν ξέρουν από πριν πάνω-κάτω τι θα συναντήσουν. Και για να ακουστεί ένα νέο τραγούδι στον κόσμο, ώστε να φτάσουν κάποιοι να ενδιαφερθούν για τον καλλιτέχνη και τον δίσκο του, χρειάζεται μια μεγάλη καμπάνια δημοσίων σχέσεων και μάρκετινγκ, που χρειάζεται πολλαπλάσιο κόπο, χρόνο και χρήμα από όσο η έκδοση αυτού καθεαυτού του δίσκου.

Ή, για να το πούμε με άλλα λόγια, έχουμε την κλασική σύγχυση ανάμεσα στην αιτία και το αποτέλεσμα, δηλαδή:

Δεν γίνεται κάποιος γνωστός επειδή έβγαλε δίσκο. Αλλά βγάζει δίσκο επειδή είναι (ή έγινε έστω και λίγο) γνωστός.

Μια στιγμή... Και ποιος χρειάζεται τον δίσκο;

Κάθε μέρα που περνάει, η μουσική αποχωρίζεται (θα λέγαμε «απελευθερώνεται») από το συγκεκριμένο κομμάτι πλαστικού που λέγεται δίσκος ή κασέτα. Τα παλιότερα μηχανάκια τύπου Walkman και τα άβολα Discman έχουν ήδη δώσει την θέση τους σε μικροσκοπικά mp3 players που πλέον ενσωματώνονται στα κινητά τηλέφωνα που έχουμε διαρκώς μαζί μας ή σε άλλες συσκευές.

Από την άλλη πλευρά, σε ένα DVD χωράνε πλέον περισσότερα τραγούδια απ’ όσα έχει ένα μέσο άτομο στην «υλική» δισκοθήκη του. Και σε ένα σκληρό δίσκο χωράει πλέον όλη η ελληνική μουσική (ή τουλάχιστον αυτό το κομμάτι της που είναι σημαντικό).

Σε συνδυασμό με την πειρατική διακίνηση δίσκων, είναι πλέον λίγοι οι δίσκοι που καταφέρνουν να βγάλουν τα έξοδά τους και ακόμα λιγότεροι αυτοί που βγάζουν τελικά κάποιο κέρδος. Όλο και λιγότερες εταιρείες επενδύουν όλο και λιγότερα στο προϊόν «δίσκος», αφού είναι ολοένα και πιο αβέβαιο αν θα πάρουν τα λεφτά τους πίσω.

Αλλά και από την πλευρά των αγοραστών, τα κίνητρα για την αγορά ενός δίσκου ολοένα και λιγοστεύουν, αφού σε πάρα πολλές περιπτώσεις ο δίσκος μετατρέπεται κατευθείαν μετά την αγορά του σε mp3 και μπαίνει μια για πάντα στο συρτάρι.

Είναι οι μέρες του δίσκου μετρημένες; Είναι ο δίσκος απειλούμενο είδος, όπως η φωτογραφική μηχανή με φιλμ; Οι ενδείξεις γι αυτό πληθαίνουν, δεν μένει παρά να δούμε πώς θα εξελιχτεί η κατάσταση στο μέλλον.

Η τεχνολογία σαρώνει

Με μια σύνδεση DSL, που σε λίγο καιρό θα είναι πλέον το ίδιο αυτονόητη για κάθε σπίτι όπως το τηλέφωνο, χρειάζονται μόνο μερικά δευτερόλεπτα για το κατέβασμα ενός τραγουδιού. Και σε μερικά ακόμα δευτερόλεπτα το τραγούδι είναι στον mp3 player, χωρίς μετατροπές και φασαρία.

Από την άλλη πλευρά, το κόστος «ανεβάσματος» και φιλοξενίας τραγουδιών σε ένα server του διαδικτύου είναι ακόμα μικρότερο από το DSL του σπιτιού. Με το κόστος παραγωγής χιλίων CD μπορεί κάποιος να έχει τα τραγούδια του για κάμποσα χρόνια σε κάποιον server όπως τον δικό μας.

Αλλά και το κόστος της ηχογράφησης έχει μειωθεί δραματικά. Με τα ίδια χρήματα που θα κόστιζαν παλιά μερικές μέρες στο στούντιο, μπορεί κάποιος να αγοράσει εξοπλισμό με τον οποίο θα μπορεί να ηχογραφεί αξιοπρεπώς τα τραγούδια του για χρόνια.

Όλα τα συστατικά της συνταγής είναι λοιπόν έτοιμα. Το παιχνίδι μπορεί να αρχίσει!

Το διαδίκτυο είναι παντού και πάντα

Αν πριν 10 ή ακόμη και 5 χρόνια κάποιος σας έλεγε ότι θα μπορείτε, με ελάχιστο κόστος, να έχετε ένα δικό σας ραδιοφωνικό σταθμό που θα μεταδίδει σε 24ωρη βάση τα τραγούδια σας σε όλη την υδρόγειο, σίγουρα θα πιστεύατε ότι έχει πάρει την κάποια ή άλλη ουσία...

Και όμως αυτό είναι σήμερα πραγματικότητα! Για όσους δεν το συνειδητοποίησαν:

Μπορεί ο καθένας, σήμερα, με ελάχιστο κόστος να έχει ένα δικό του ραδιοφωνικό σταθμό που θα μεταδίδει τα τραγούδια του επί 24 ώρες σε όλη τη γη.

Ποιος ο λόγος να κυνηγάει κάποιος πλέον την χίμαιρα του δίσκου, αφού μπορεί με πολύ ευκολότερο τρόπο να ακουστεί από πολύ μεγαλύτερο ακροατήριο;

Τι είναι πιο εύκολο; Να ακούσετε κάποιους καλλιτέχνες στο Κιθάρα (ή σε οποιοδήποτε άλλο αντίστοιχο site – δεν διεκδικούμε την πρωτιά); Ή να βγάλουν όλοι αυτοί τα τραγούδια τους σε δίσκο, να βρείτε όλους αυτούς τους δίσκους σε κάποια μαγαζιά, να τους αγοράσετε και να τους ακούσετε;

Χαίρομαι σε κάθε ένα νέο τραγούδι και κάθε ένα νέο καλλιτέχνη που εμφανίζεται στις «Σελίδες Καλλιτεχνών» μας. Κάθε ένα τραγούδι που αλλιώς δεν θα είχαμε παρά ελάχιστες πιθανότητες να το ακούσουμε, έχει τη δυνατότητα να ακουστεί σε ένα πολύ πιο ευρύ κοινό και να βρει έτσι το δρόμο του. Και οι αντίστοιχοι καλλιτέχνες έχουν τη δυνατότητα να μαζέψουν περισσότερες γνώμες για τη δουλειά τους και να έχουν μια επιπλέον προβολή.

Έστω και αν κάποια από τα τραγούδια αυτά έχουν ατέλειες σε σύγκριση με τις καλογυαλισμένες «πλαστικές» παραγωγές που ακούμε, φαίνεται καθαρά η προσπάθεια και αγωνία του κάθε καλλιτέχνη να βγει έξω και να δώσει τον καλύτερο εαυτό του. Φαίνεται κάτι το νέο και φρέσκο, κάτι το διαφορετικό σε κάθε τραγούδι και καλλιτέχνη. Καθημερινά ερχόμαστε σε επαφή με μια πληθώρα από νέα ακούσματα, που όσο και να θέλαμε, δεν θα μπορούσαν αλλιώς να φτάσουν στα αυτιά μας, αφού πολλά από αυτά προέρχονται από διαφορετικές πόλεις και χώρες.

Η πλήρης «αποκέντρωση» είναι πλέον γεγονός. Μόλις το 1978 ηχογραφείται ο πρώτος δίσκος εκτός Αθηνών. Τριάντα σχεδόν χρόνια μετά, ο κάθε καλλιτέχνης και συγκρότημα από κάθε πόλη και χωριό της Ελλάδας και του κόσμου όλου, μπορεί πλέον γρήγορα και άμεσα να φτάσει στο κοινό του, σε ίσους πλέον όρους με το «κέντρο».

Το κανάλι του internet λειτουργεί εντελώς ανεξάρτητα και παράλληλα από το ραδιόφωνο, τις εταιρείες δίσκων και τα δισκάδικα. Μπορεί να λειτουργεί συμπληρωματικά με όλους αυτούς τους προϋπάρχοντες τρόπους διακίνησης, ή μπορεί να τους παρακάμπτει εντελώς. Δεν βρήκατε εταιρεία να αναλάβει να προωθήσει τη μουσική σας; Το ραδιόφωνο δεν την παίζει, ή θέλει «μίζα»; Γυρίστε τους την πλάτη, το διαδίκτυο είναι εδώ και τώρα, και το κυριότερο, για όλους.

Πολλά έχουν λεχθεί για την «κακιά εταιρεία» και τους συμβιβασμούς που πρέπει να κάνει ένας καλλιτέχνης με αυτήν. Πάμπολλες οι αλλαγές και παρεμβάσεις που κάνουν οι διάφοροι μάνατζερ και παραγωγοί στα τραγούδια, πολλές φορές αλλάζοντας εντελώς τις αρχικές προθέσεις των δημιουργών. Με το διαδίκτυο, όλα αυτά είναι παρελθόν. Η δισκογραφική εταιρεία είστε εσείς και έχετε όλη τη δύναμη και την αυτονομία στα χέρια σας.

Το μέλλον

Αν και δεν είμαστε προφήτες, οι περισσότερες γνώμες συγκλίνουν στο ότι το διαδίκτυο μας οδηγεί σε μια νέου είδους πολυφωνία, που ήταν αδύνατη με τα μέχρι τώρα κεντρικά κατευθυνόμενα μέσα επικοινωνίας και διακίνησης. Σε ένα πιο πολύπλευρο κοινό, που θα «τροφοδοτείται» από μια πληθώρα από διαφορετικούς καλλιτέχνες, σε μια σχέση πιο γρήγορη και άμεση. Αντί για το μοντέλο «ένας προς πολλούς» (δηλ. εταιρεία προς κοινό), έχουμε τώρα το μοντέλο «πολλοί προς πολλούς» (δηλ. καλλιτέχνες προς ακροατές).

Η περισσότερη πολυφωνία θα περιορίσει σημαντικά το ρόλο του «μεγάλου χιτ», όπως το ξέρουμε σήμερα. Το χιτ βασίζεται στην προώθηση σε μεγάλη κλίμακα από τα διάφορα μέσα ενημέρωσης, σε συντονισμένη διαφήμιση από ραδιόφωνο, τηλεόραση και περιοδικά, με σκοπό την μαζική πώληση δίσκων. Με μια μεγαλύτερη και πιο πολυποίκιλη προσφορά από μέρους του διαδικτύου, που σημαίνει ένα σκληρό ανταγωνισμό και περισσότερες επιλογές για τον μέσο ακροατή, τα διάφορα χιτ και οι χρυσοί και πλατινένιοι δίσκοι θα πάψουν να είναι αυτό που ήταν παλιά.

Αυτό θα σημάνει και μια μεγάλη αλλαγή στον τρόπο λειτουργίας των δισκογραφικών εταιριών. Πολλοί λένε ότι οι δισκογραφικές κάποια στιγμή θα εξαφανιστούν, αφού δεν θα έχουν πια κανένα ρόλο να παίξουν στην νέα τάξη πραγμάτων. Ποιος θα χρειάζεται πια τον μεσάζοντα που λέγεται δισκογραφική εταιρεία, όταν καλλιτέχνες και ακροατές μπορούν πλέον να έρθουν σε απευθείας επαφή μεταξύ τους; Αυτό είναι όμως το πιο ακραίο σενάριο. Μια πιο ρεαλιστική άποψη λέει ότι οι δισκογραφικές δεν θα κλείσουν, αλλά θα μετασχηματιστούν σε εταιρείες προώθησης των καλλιτεχνών.

Ναι, αλλά τελικά ο δίσκος εξαφανιστεί, τα χιτ λιγοστέψουν και οι εταιρείες πάψουν να είναι αυτές που είναι σήμερα, το ερώτημα είναι Πώς θα βγαίνουν τα χρήματα; για τον κάθε καλλιτέχνη;

Ας βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους: Με τα σημερινά δεδομένα, τα έσοδα που έχει ένας καλλιτέχνης από τις πωλήσεις των δίσκων του είναι εντελώς δευτερεύοντα και συμπληρωματικά. Με άλλα λόγια, ελάχιστοι είναι οι καλλιτέχνες που έχουν κάποιο σημαντικό εισόδημα από τις πωλήσεις δίσκων τους (δηλ. να μπορούν να ζήσουν από αυτές).

Η μερίδα του λέοντος από τα κέρδη που αποφέρει η πώληση των δίσκων πηγαίνει στις δισκογραφικές εταιρείες. Οι καλλιτέχνες παίρνουν ένα μικρό μόνο μερίδιο και από την μεριά τους βγάζουν το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους από συναυλίες και εμφανίσεις. Από τους δίσκους κερδίζουν μόνο έμμεσα: Από την διαφήμιση και προβολή που συνεπάγεται ένας επιτυχημένος δίσκος, έχουν αυτόματα μεγαλύτερο κοινό και μεγαλύτερη αμοιβή στις εμφανίσεις τους.

Με τον καιρό ο δίσκος θα γίνει ένα από τα πολλά προϊόντα που πουλάει ο καλλιτέχνης, π.χ. όπως τα μπλουζάκια και οι αφίσες, για αυτούς που θέλουν μια πιο χειροπιαστή επαφή με τον καλλιτέχνη και τη μουσική του, κάτι σαν αναμνηστικό ή συλλεκτικό αντικείμενο, δεν θα είναι όμως ο κύριος τρόπος διακίνησης της μουσικής. Για τον περισσότερο κόσμο το διαδίκτυο θα γίνει ο πρώτος και κύριος τρόπος με τον οποίον προμηθεύεται τη μουσική του και «δειγματολογεί» τα νέα τραγούδια και τους καλλιτέχνες.

Καλωσορίσατε στον 21ο αιώνα. Είστε σίγουροι ότι θέλετε ακόμα να βγάλετε δίσκο;